Zapisane w genach: Haplotypy holsztynów – śmiertelne choroby genetyczne wpływające na płodność

Z cyklu: „Zapisane w genach – dziedziczne choroby i inne cechy szczególne”

Genotypowanie może nam dostarczać nie tylko informacji o wartościach hodowlanych, ale pozwala również wykryć nowe geny letalne. Analizy dziedziczenia grup sprzężonych markerów u dziesiątek tysięcy krów pozwoliły wykryć grupy genów (haplotypy) powodujące śmierć zwierzęcia w okresie zarodkowym lub niedługo po urodzeniu. Haplotypy zostały odkryte u wielu ras bydła, a te w rasie holsztyńsko-fryzyjskiej nazwano haplotypami holsztyńskimi HH1, HH3, HH4 itd., gdzie pierwsze „H” oznacza skrót od „Holstein”, a drugie „H” od „Haplotype”.

Haplotypy holsztynów dziedziczą się w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że cecha pojawi się jedynie, jeśli allel recesywny sparowany będzie z drugim allelem recesywnym, czyli zwierzę będzie miało dwie kopie zmutowanego allelu danej cechy (po jednej zmienionej kopii od każdego z rodziców). W praktyce oznacza to, że 25% potomstwa po rodzicach będących nosicielami będzie obumierać już w okresie płodowym. Z takich kojarzeń urodzi się również 50% nowych nosicieli posiadających jedną zmienioną i jedną prawidłową kopię allelu. Osobniki takie w większości przypadków będą zdrowe, ponieważ obecność prawidłowej kopii zamaskuje obecność zmienionej kopii. Należy jednak pamiętać, że każdy nosiciel w stadzie będzie zwiększać występowanie haplotypu przenosząc go na kolejne pokolenia. Istotny jest również fakt, że obecność określonego haplotypu nie oddziałuje z innymi haplotypami, co oznacza, że np. przekazanie od matki haplotypu HH2 a od ojca HH1 nie spowoduje śmierci zarodka lub poronienia.

Straty ekonomiczne wywołane przez konkretny haplotyp zależą głównie od fazy ciąży oraz częstość występowania. Objawy kliniczne w przypadku haplotypów HH3, HH4 i HH5, HH6, HH7 mają miejsce zazwyczaj przed 60–100 dniem ciąży. Haplotyp HH1 może ujawnić się we wszystkich stadiach ciąży. Wyższa częstość występowania haplotypu w populacji to wyższe straty ekonomiczne, czego przykładem jest haplotyp HH1. Według publikacji (S. Kamiński 2019: str. 47; S. Kamiński, A. Ruść 2017: str. 7), odpowiedzialność za jego rozpowszechnienie przypisuje się w głównej mierze amerykańskiemu buhajowi Pawnee Farm Arlinda Chief. Był on jednym z najbardziej wpływowych buhajów w historii rasy HF, będąc ojcem wielu popularnych męskich osobników i w efekcie ojcem 16 tys. córek, ponad 500 tys. wnuczek i ponad 2 mln prawnuczek. Jak podają amerykańskie źródła HH1 w ciągu ostatnich 35 lat wywołał obumarcie ok. 525 tysięcy zarodków i spowodował straty na sumę 420 milionów dolarów. 

Kolejnym haplotypem o dużym znaczeniu dla populacji światowej bydła mlecznego jest haplotyp HH6. Zdaniem Prof. S. Kamińskiego (S. Kamiński 2019: str. 48) do jego rozprzestrzenienia się w populacji przyczynił się buhaj Mountain, szeroko stosowany w inseminacji, popularny także w Polsce. W systemie Symlek zarejestrowano 157 synów tego buhaja, z czego 66 było urodzonych w Polsce, a dwa buhaje zostały sprowadzone do naszego kraju. Wstępne badania, prowadzone w UWM w Olsztynie, wykazały, że popularne w przeszłości buhaje Marion (US130153294), Saratoga (NL129637213) i Addison (NL839380546) są nosicielami HH6.

Jak wskazują przytoczone dane, polska populacja bydła mlecznego jest narażona na szkody wywołane obecnością haplotypów obniżających płodność. Potwierdzają to wyniki uzyskane przez Laboratorium Genetyki Bydła PFHBiPM. Na podstawie analizy zwierząt zgenotypowanych w 2020 roku (około 9000 zwierząt) wykazano, że haplotypy HH1, HH4, HH6 występują u więcej niż 2% zgenotypowanej aktywnej populacji krów, HH5 znacznie przekracza 6%, natomiast haplotyp HH3 został wykryty u 5% zbadanych zwierząt.

Nie warto ryzykować i ponosić strat. Zgłoś się do naszego Laboratorium Genetyki Bydła w Parzniewie lub doradcy ds. hodowli PFHBiPM i poznaj nosicieli haplotypów w swoim stadzie na podstawie badań genetycznych.

Bibliografia:

• Kamiński S. 2019, HH – Holsztyńskie haplotypy obniżające płodność bydła, Hodowla i Chów Bydła 11/2019.
• Kamiński S., Ruść A., 2017, Haplotypy obniżające płodność bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, Przegląd Hodowlany 1/2017.