Co ma wpływ na opłacalność produkcji mleka? cz. 1

Postawione w tytule pytanie zwykle rozpala emocje hodowców bydła mlecznego i trudno się temu dziwić. Byt ich i ich rodzin uzależniony jest od wspomnianej „opłacalności”, lub jej braku. Dyskusje na ten temat często skupiają się na cenach. Z jednej strony na cenie mleka, z drugiej na cenach środków produkcji, które producent mleka musi kupować. Ceny te są oczywiście bardzo istotne. Problem w tym, że pojedynczy hodowca nie ma na nie prawie żadnego wpływu. Skupmy się zatem na tym, co w przeważającym stopniu decyduje o opłacalności produkcji mleka a na co ma wpływ właściciel stada – na szeroko rozumianym  „zarządzaniu stadem”.

Zarządzanie stadem i ekonomiczna produkcja mleka powinna opierać się na stałej analizie wydatków i przychodów, poszukiwaniu oszczędności i eliminacji zbędnych kosztów. O opłacalności hodowli, możemy mówić wtedy, kiedy zysk z produkcji mleka przewyższa wcześniej zainwestowane koszty. Jednocześnie, wygenerowana nadwyżka zawsze powinna wynikać z racjonalnych posunięć hodowlanych i ekonomicznych, a nie nieprzemyślanych oszczędności, które mogą w ogromnym stopniu zaszkodzić gospodarstwu. Kierowanie hodowlą bydła mlecznego to przede wszystkim właściwa organizacja oraz rzetelna ocena potencjału utrzymywanych zwierząt, to kontrolę wyników produkcyjnych i wskaźników płodności. Analiza zebranych danych pozwala wyciągać obiektywne wnioski i podejmować konkretne decyzje. Poprawność żywienia, organizacja bazy paszowej, optymalny dobór par do kojarzeń i analiza płodności zwierząt, czy nawet zarządzanie zdrowiem krów, wszystko to opiera się na monitoringu łaciatych podopiecznych. Ich świadoma obserwacja a przede wszystkim znajomość wyników ich użytkowości, pozwala nie tylko na stabilne funkcjonowanie gospodarstwa, ale również na planowanie przyszłych posunięć hodowlanych, czy inwestycji. Wydajność i skład mleka, w tym parametry odpowiadające za jakość surowca, zależą od wielu czynników. Począwszy od genetycznych, poprzez żywienie i zdrowie, na środowiskowych kończąc. Dlatego warto poznać potencjał swojego stada, mieć wiedzę jak ono funkcjonuje, czy wspomniane wyżej elementy, działają tak  jakbyśmy sobie tego życzyli, a to pozwoli na zachowanie zyskowności prowadzonej hodowli.

W poniższej tabeli przedstawiono wyniki gospodarstw ujętych w FADN (System Zbierania i Wykorzystywania Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych), które specjalizowały się w produkcji mleka krowiego. Za wyspecjalizowane uznano te gospodarstwa, które ponad 70% przychodów uzyskiwały ze sprzedaży mleka.

Tabela Wyniki ekonomiczne gospodarstw na podstawie „Parametry techniczno-ekonomiczne według grup gospodarstw rolnych uczestniczących w polskim FADN w 2018 roku

Na początek, żeby być bardziej precyzyjnym warto wskazać, że skupimy się nie na „opłacalności” w sensie ekonomicznym, ale na dwóch innych kategoriach ekonomicznych: „nadwyżce bezpośredniej” oraz „dochodzie z gospodarstwa” wg. FADN. Wspomniana „nadwyżka” to różnica między przychodami ze sprzedaży surowców, produkowanych w gospodarstwie (w tym przypadku głównie mleka i żywca), a kosztami bezpośrednimi, które obejmują koszty żywienia, koszty związane z odchowem (lub zakupem) jałówek remontowych oraz inne koszty, które można przypisać bezpośrednio konkretnej krowie (np. koszty inseminacji czy koszty weterynaryjne). Trzeba podkreślić, że w przedstawionej powyżej kalkulacji koszty bezpośrednie nie obejmują kosztów pasz objętościowych, wytworzonych w danym gospodarstwie. Jest to zabieg często stosowany w kalkulacjach ekonomicznych, ponieważ koszty pasz objętościowych są trudne do bezpośredniej wyceny. Zatem, z tak skalkulowanej nadwyżki bezpośredniej gospodarz musi jeszcze opłacić koszty związane z uprawą, zbiorem i konserwacją pasz objętościowych, a także koszty robocizny, utrzymanie maszyn i urządzeń, amortyzację budynków itp. Uzyskiwanie możliwie wysokiej nadwyżki bezpośredniej jest zatem fundamentem opłacalności produkcji, ale jej nie gwarantuje.

Druga przytoczoną w tabeli kategorią jest „dochód z gospodarstwa”. Ta kategoria jest chyba najbliższa temu znaczeniu słowa „opłacalność”, jakie przypisuje mu większość właścicieli gospodarstw mlecznych. Dochód ten otrzymuje się przez zsumowanie wartości produkcji z sumą dopłat, otrzymywanych przez gospodarstwo, a następnie pomniejszenie tej sumy o bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji, koszty pracy najemnej, amortyzację budynków i urządzeń oraz należne podatki i ewentualne czynsze. Reasumując, wspomniany dochód to suma, jaka pozostaje właścicielowi na utrzymanie własne i rodziny, oraz ewentualne inwestycje.