Zasady kwalifikacji buhaja do krycia naturalnego – krok po kroku
Wielu hodowców bydła mlecznego boryka się z problemami rozrodu samic w stadach. Często w zacieleniu posiłkują się wówczas kryciem naturalnym. Jednak, aby potomek z tego krycia miał pochodzenie buhaj użyty do rozrodu musi być „uznany”, czyli wpisany do ksiąg hodowlanych. Dla buhajów prowadzona jest sekcja główna księgi (G) i do takiej są one wpisywane.
Celem tego artykułu jest zapoznanie Hodowców z zasadami kwalifikacji buhaja do krycia naturalnego we własnych stadach.
Procedura kwalifikacji obejmuje następujące etapy (kroki):
1. Wybór rodziców buhaja.
Aby buhaj mógł zostać wpisany do sekcji głównej księgi, musi mieć tzw. głęboki rodowód, a więc jego matka i ojciec muszą również być wpisani do sekcji głównej księgi. Przy wyborze rodziców buhaja należy kierować się także wartościami hodowlanymi, które dostępne są w:
- raporcie z wynikami oceny wartości hodowlanej samic,
- w „Stadzie Online” tzw. SOL-u
- na stronach Centrum Genetycznego (CGen) Polskiej Federacji.
Można też skorzystać z pomocy doradcy hodowlanego PFHBiPM, który pomoże zdecydować po jakich rodzicach warto zakwalifikować buhaja i sprawdzi, za pomocą programu do kojarzeń DoKo, czy wybrane zwierzę nie jest nadmiernie spokrewnione ze stadem.
2. Zgłoszenie buhaja do kwalifikacji.
Do kwalifikacji, ze względów organizacyjnych, lepiej jest zgłosić młode zwierzę. Służy do tego druk „Zgłoszenie urodzenia buhaja hodowlanego”, który jest jednocześnie wnioskiem o wpis buhaja do ksiąg hodowlanych. Zgłoszenie to dostępne jest:
- na stronie internetowej Federacji w zakładce: Hodowla → Pliki do pobrania → Dokumenty,
- u zootechnika,
- inspektora nadzoru,
- doradcy hodowlanego.
Wypełnione zgłoszenie należy wysłać pocztą do odpowiedniego biura PFHBiPM albo przekazać pracownikowi Federacji.
3. Przegląd buhaja.
Doradca hodowlany, po otrzymaniu zgłoszenia
- analizuje rodowód zwierzęcia pod kątem rasy, pochodzenia, ksiąg i wartości hodowlanych.
- Następnie podejmuje decyzję w sprawie kwalifikacji.
- Umawia się z hodowcą na tzw. przegląd buhaja, podczas którego:
- dokonuje oględzin zwierzęcia,
- pobiera tkankę na potwierdzenie pochodzenia od buhaja i jego matki (jeśli nie miała ona określonego genotypu)
- a także wykonuje zdjęcie konturów buhaja.
- Przygotowane i podpisane są równolegle:
- dokumenty o wystawienie zaświadczenia potwierdzającego wpis do ksiąg,
- a jeśli hodowca planuje sprzedaż buhaja, to również wniosek o wystawienie świadectwa zootechnicznego.
- Po przeglądzie, doradca hodowlany:
- sporządza odpowiednią dokumentację
- i wysyła tkankę do laboratorium w celu potwierdzenia pochodzenia.
4. Kwalifikacja buhaja.
Po otrzymaniu z laboratorium ekspertyz potwierdzających pochodzenie, buhaj rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej zostaje zakwalifikowany jako hodowlany i wpisany do ksiąg.
⇒ Natomiast w pozostałych rasach dla których PFHBiPM prowadzi księgi hodowlane wpisu dokonuje się po przeprowadzeniu selekcji.
- W przypadku niezgodności pochodzenia po jednym lub obu rodzicach bądź wykluczenia pochodzenia u matki buhaja, jest on dyskwalifikowany i nie zostaje dopuszczony do rozrodu. W takiej sytuacji hodowca ma prawo odwołać się w celu weryfikacji pochodzenia.
- Po zakwalifikowaniu buhaja hodowca otrzymuje następujące dokumenty:
- Protokół z przeglądu buhaja do hodowli,
- Zaświadczenie potwierdzające wpis buhaja do księgi bydła hodowlanego,
- Ekspertyzy DNA potwierdzające pochodzenie,
- Świadectwo zootechniczne, jeśli buhaj przeznaczony jest na sprzedaż (o ile był wniosek).
5. Selekcja buhaja.
W przypadku ras:
- jersey,
- polskiej czerwonej,
- montbeliarde,
- simentalskiej,
- polskiej czarno-białej,
- polskiej czerwono-białej,
- brown swiss,
- szwedzkiej czerwonej,
procedura kwalifikacji jest taka sama, lecz wpis do ksiąg następuje dopiero po przeprowadzeniu selekcji buhaja. Selekcję buhaja przeprowadza doradca hodowlany na pisemny wniosek hodowcy miedzy 10–18 miesiącem życia zwierzęcia. Szczegółowe zasady punktacji buhajów na selekcji dostępne są w programach hodowlanych dla danej rasy dostępne na stronie internetowej Polskiej Federacji.
Po selekcji hodowca otrzymuje następujące dokumenty:
- kartę oceny typu i budowy buhaja,
- kartę buhaja,
- zaświadczenie potwierdzające wpis do księgi bydła hodowlanego.
6. Użytkowanie rozpłodowe.
Użytkując rozpłodowo buhaja w stadzie, hodowca może samodzielnie wprowadzać informacje o pokryciach bezpośrednio do programu Stado Online (SOL) lub zapisać je na Wykazie zdarzeń. Może również przekazać je zootechnikowi oceny podczas próbnego udoju. Na podstawie tych informacji pokrycia są wprowadzane do systemu SYMLEK.
W przypadku stad objętych ochroną zasobów genetycznych, procedura kwalifikacji powinna być wcześniej uzgodniona z koordynatorem ds. ochrony zasobów genetycznych z Instytutu Zootechniki w Balicach.
Z uwagi na wyżej opisane aspekty proceduralne oraz ewentualne ryzyko wykluczenia pochodzenia, najwłaściwszym jest przeprowadzanie kwalifikacji w miejscu urodzenia zwierzęcia. Hodowca dokonujący zakupu buhaja już zakwalifikowanego ma pewność, że zwierzę spełnia formalne warunki dopuszczenia do rozrodu.
