Zwierzęta wystawowe – co warto wiedzieć?

Powoli zbliżamy się do sezonu wystawowego w 2023 r. Wprawdzie ubiegły rok obfitował w wiele imprez o charakterze zarówno ogólnopolskim, jak i regionalnym, ale niepewna sytuacja epidemiologiczna związana z COVID-19 determinowała i ograniczała niektóre przedsięwzięcia.

Mamy nadzieję, że tegoroczne wystawy odbędą się zgodnie z planem i będą tradycyjnie świętem polskich hodowców. Prace przed wystawą to okres intensywny i pracowity. Dotyczy wielu zagadnień organizacyjnych, logistycznych, a przede wszystkim wyboru i przygotowania zwierząt.

Na przestrzeni ostatnich 20-30 lat wygląd krowy wystawowej bardzo się zmienił. Wpłynęło na to wiele czynników, ale przede wszystkim nieograniczony dostęp do najlepszej genetyki światowej: zakup nasienia wybitnych pokrojowo buhajów zagranicznych oraz duży import samic. Nie bez znaczenia był udział naszych hodowców w wystawach na ringach europejskich (Europejski Czempionat Bydła Holsztyńsko-Fryzyjskiego w roku 2010 i 2013), a także wyjazdy na zagraniczne wystawy jako widzowie. Poprzez cykl szkoleń krajowych i zagranicznych, duże grono hodowców oraz pracowników Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka nabyło umiejętność fittingu, czyli całego cyklu przygotowania zwierzęcia do pokazu: pielęgnacja, odpowiednie żywienie, dój itp.

Chciałbym skupić się na krótkiej charakterystyce fenotypowej zwierzęcia wystawowego, przede wszystkim rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, dominującej w większości konkursów. Na wystawach prezentowane są zwierzęta w różnych kategoriach wiekowych. Poczynając od półrocznych jałówek po dorosłe krowy w poszczególnych laktacjach. Należy mieć na uwadze, że od chwili wstępnego wyboru do dnia wyceny mija zwykle kilka miesięcy.  W tym czasie zwierzęta rozwijają się fizjologicznie, krowy przechodzą lub zmieniają fazę laktacji itp.

Reasumując, zwierzę ma być w najlepszej „dyspozycji” w dniu wyceny, tak aby spełniło oczekiwania przede wszystkim wystawiającego.

Jałówki i krowy rasy PHF powinny charakteryzować się odpowiednią głębokością tułowia.  Niepożądane są zarówno bardzo głębokie i zbyt płytkie. Należy pamiętać, że punktem odniesienia jest linia pionowa przeprowadzona na linii ostatniego żebra. Szerokość klatki piersiowej musi być także odpowiednia. Bardzo ważną cechą w ocenie jest siła mleczności. Wyraża się przede wszystkim ustawieniem i jakością żeber - ustawione skośnie, wysklepione, o płaskim profilu, z dużą przestrzenią międzyżebrową. Pożądaną cechą jest także lekka głowa, długa szyja i delikatna, jedwabista sierść.  W ocenie ramy ciała zwierzęcia bardzo duże znaczenie ma budowa kręgosłupa: partii grzbietu, lędźwi i zadu. Grzbiet powinien być długi, prosty, harmonijnie przechodzący do okolicy lędźwi. Zad – lekko ukośny, pochylony do tyłu na linii łączącej wierzchołki guzów biodrowych i kulszowych, szeroki z prawidłowym usadowieniem ogona.

Szczególną uwagę, przede wszystkim w wyborze jałówek, należy zwrócić na budowę kończyn. Jest to bardzo ważny element, często decydujący o końcowych wynikach oceny na ringu. Kończyny tylne, w stawie skokowym prawidłowo skątowane, o delikatnym suchym kośćcu, patrząc z tyłu powinny być ustawione równolegle i posiadać dobrze zaznaczony kąt racicy. Oprócz pożądanej budowy, niemniej ważną cechą jest sposób poruszania się, czyli tzw. lokomocja. Zwierzę powinno się poruszać na ringu w odpowiednim tempie, stawiając kończyny równolegle do kierunku, ideałem byłoby, stawianie tylnych kończyn w ślady kończyn przednich.

W wyborze krów bardzo dużą uwagę musimy zwrócić na budowę wymienia, które stanowi 40 % ogólnej oceny zwierzęcia. Najbardziej pożądane jest wymię o mocnym zawieszeniu przednim, wysoko zawieszone i szerokie z tyłu. Wysokie położenie szczególnie istotne jest u krów pierwiastek, z głęboko zaznaczonym na całej długości wymienia więzadłem środkowym i strzykami umieszczonymi na dnie ćwiartek wymienia.

Pamiętać należy także o kondycji zwierzęcia. Ma być tzw. „wystawowa”, czyli pozwalająca na wyeksponowanie wszystkich walorów zwierzęcia. Często zwierzęta zbyt „mocne”, mające na sobie za dużo tkanki tłuszczowej, nie będą się dobrze prezentować się na ringu.

Ostatnie lata przynoszą nowe trendy w europejskim i światowym systemie sędziowania, które także są przenoszone na nasz rodzimy grunt. Sędziowie coraz częściej kierują się rekomendacjami dotyczącymi wysokości zwierząt w zależności od wieku i rasy.  Wysokość w kłębie i w guzach biodrowych powinna być względnie proporcjonalna. W większości krajów dominuje pogląd, że zwierzę ma być funkcjonalne, tzn. oprócz reprezentowanych cech typowo wystawowych, ma być jeszcze wysokowydajne, zdrowe i ekonomiczne.

Cechą, która nie budzi większych kontrowersji, jest kwestia ustawienia strzyków na dnie ćwiartek wymienia. W dobie coraz powszechniejszej robotyzacji, dynamicznie rozwijającej się w naszym kraju, zwracanie uwagi na centralne ustawienie zarówno na przednich jak i tylnych ćwiartkach, będzie coraz powszechniejsze.

Na zakończenie, chciałbym jeszcze nadmienić o kwestii związanej zarówno z wyborem jak i samą prezentacją zwierzęcia na ringu. Zdarzało się na wystawach zagranicznych i krajowych, że krowy poruszały się na wycenie w sposób nienaturalny z uwagi na odczuwany dyskomfort. Wiązało się to z przepełnieniem wymienia, czyli ze zbytnio napełnionymi mlekiem ćwiartkami wymienia. Zalecenia są następujące: wymiona mają mieć wygląd podobny do naturalnego, nie być przepełnione mlekiem ani innym niedozwolonym środkiem. Sugeruje się powoływanie specjalnych komisji, z lekarzem weterynarii włącznie, wyposażonych w odpowiedni sprzęt USG w celu wykrywania nieprawidłowości. Stwierdzane uchybienia w tej materii najczęściej są powodem do eliminacji krowy z wyceny.