Pamiętajmy o bioróżnorodności

Krajowe i zagraniczne programy ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich koncentrują się przede wszystkim na genetycznej ochronie rzadkich ras, zagrożonych ryzykiem wyginięcia. Natomiast osłona ras użytkowych przed takimi niekorzystnymi zjawiskami jak erozja genetyczna i wynikające z niej zagrożenia spoczywa głównie „na barkach” organizacji hodowlanych i współpracujących z nimi przedsiębiorstw. Firmy inseminacyjne mają również świadomość, że zachowanie różnorodności genetycznej jest podstawą utrzymania się na rynku i próbują działać w korzystny dla siebie sposób. Zdaje się, że taki jest trend ogólnoświatowy. Jest jednak zasadnicza różnica pomiędzy Polską a krajami, z którymi współpracujemy w ramach handlu zwierzętami hodowlanymi i materiałem biologicznym od nich pochodzącym. Na świecie właściwie regułą jest, że firmy takie są częścią organizacji hodowlanych prowadzących księgi hodowlane lub bardzo ściśle z nimi współpracują. Omawianie sytuacji w tej materii panującej w naszym kraju nie będzie jednak przedmiotem tego krótkiego tekstu, ponieważ mógłby to być temat na odrębny artykuł. Wiele firm działających aktywnie na rynku tworzy swoje własne programy we współpracujących z nimi stadach, identyfikuje i monitoruje linie genetyczne w nich występujące, aby efektywnie wykorzystywać możliwości wyhodowania buhajów, które budzą zainteresowanie na globalnym rynku. Za wybitnymi liniami i wynikami stoi również wzrost inbredu, choć z drugiej strony znane mi są renomowane stada w naszym kraju, w których od wielu lat stosuje się zasadę kojarzeń w jak najmniejszym pokrewieństwie i mimo pozornego braku spektakularnych wyników  obserwowanych cyklicznie w dorobku hodowlanym wśród gospodarstw tej kategorii, to z tego stada pochodzą 2 buhaje, które swego czasu były na czele rankingu buhajów w Polsce, a sprzedawany żeński materiał hodowlany cieszy się niezmiennie dobrą renomą. Tak przyjęty plan działania wymaga pójścia wbrew obowiązującym tendencjom kojarzenia najlepszego z najlepszym, bez patrzenia na spokrewnienie pomiędzy samicą a buhajem. W rezultacie wszyscy mają prawie to samo, a pula aktywnych genów w populacji dramatycznie maleje.

 Warto, choćby z ciekawości, przyjrzeć się strategii poważnego gracza, zwłaszcza na rynku amerykańskim i kanadyjskim jakim jest Select Sires Inc., Ohio. Już ponad 10 lat realizują swój własny program ART™ (Aggressive Reproductive Technologies), którego jednym z głównych założeń jest prowadzenie odrębnych linii genetycznych i kojarzenia w dalekim spokrewnieniu. Program ten od samego początku wzbudzał wiele kontrowersji i sprzeciw zainteresowanych hodowców, gdyż często wymuszał używanie buhajów z niższymi indeksami hodowlanymi do kojarzeń z ich wybitnymi krowami, a jak wiadomo, własne krowy dla hodowcy zawsze są najlepsze na świecie. Stosownie do nazwy programu firma Select Sires przebojowo działa na amerykańskim rynku i od wielu lat buhaje z ich programu zajmują czołowe pozycje w rankingach. Efektem realizacji wspomnianego programu jest np. buhaj MOUNTFIELD SSI DCY MOGUL-ET, który odszedł we wrześniu tego roku. Wyprodukował ponad 1,4 mln porcji nasienia, pozostawiając po sobie wybitnych synów, wnuki i prawnuki. Znani synowie to MONROSS, JEDI, YODER czy wnuk HELIX. Współczesny buhaj MELARRY FRAZZLED FYI-ET (prawnuczek MOGULA) również nosi silne geny po swoim przodku. Zarządzający programem żartują, że wiele jest sposobów na pozyskanie wartościowych buhajów w tym znany i pewnie stosowany jeszcze „kojarzenie na nos”, kierowanie się wskaźnikami użytkowości itd., ale można, a nawet należy traktować kojarzenia jako naukę stosowaną.

W dobie hodowli genomowej dość prosto i szybko można weryfikować założenia programu. Gdzieniegdzie do łask wracają zarzucone pomysły programów typu otwarty MOET. Polskie firmy inseminacyjne powinny jak najwięcej inwestować w kreację buhajów w polskich hodowlach bo to jest najlepsza droga do wygrania konkurencji z importem nasienia.