„Nowe” przyczyny kwasicy żwacza cz. 1.
Gdy pada pytanie o podstawowe przyczyny kwasicy żwacza u krów mlecznych słyszymy, że jest ona wynikiem:
- nadmiernego przeładowania dawki pokarmowej paszami treściwymi;
- skarmiania zbyt dużej ilości pasz treściwych na jeden odpas;
- zbyt szybkiej (bez niezbędnej adaptacji) zmiany dawki pokarmowej, z „włóknistej” na treściwą (nie odwrotnie).
Ze względu na wprowadzanie do praktyki nowych systemów zadawania pasz (TMR, PMR), a także zmiany systemów utrzymywania zwierząt z uwiązowego na wolnostanowiskowy, do wyżej wymienionych dołączyły się „nowe” przyczyny tego groźnego schorzenia, typowego zwłaszcza dla krów w okresie szczytu laktacji. Omówienie tego zagadnienia jest jak najbardziej aktualne, gdyż kwasica żwacza, a szczególnie jej postać subkliniczna (subkliniczna kwasica SK; gdy pH płynu żwacza utrzymuje się przez większą część doby na poziomie poniżej 5,5–5,6) to obecnie jeden z najczęściej występujących problemów zdrowotnych krów mlecznych, także w naszym kraju.
Na szczególną uwagę zasługuje wpływ coraz lepszego genotypu krów rasy HF, który poprzez wysoką wydajność mleka i konieczność pokrycia zapotrzebowania na „szybką” energię, zmusza do stosowania dawek stwarzających ryzyko kwasicy. Kwasica jest więc w jakimś stopniu wynikiem konieczności „nakarmienia genów”. Celem niniejszego artykułu jest jednak zwrócenie uwagi na wpływ błędów w utrzymywaniu krów oraz w zarządzaniu stadem na występowanie kwasicy.
Czynnikiem sprzyjającym kwasicy może być okresowy brak paszy w korycie czy na stole paszowym. Wynikać to może nie tyle z niedoborów pasz, ale z zamykania dostępu do stołu paszowego czy z niepunktualnego karmienia. W sytuacji braku pobierania paszy (głodzenia) pH płynu żwacza podnosi się do wartości nawet powyżej 7,0.
Subkliniczna kwasica żwacza jest wynikiem obniżenia pH płynu żwacza spowodowanego fermentacją węglowodanów niestrukturalnych (NFC) i nagromadzeniem w żwaczu lotnych kwasów tłuszczowych, a więc kwasu octowego, propionowego i masłowego. Wpływ na to, ile kwasów zgromadzi się w żwaczu ma także indywidualna możliwość krowy do ich buforowania przez składniki śliny oraz indywidualna zdolność do ich wchłaniania przez błonę śluzową żwacza. Im krowa pobiera więcej suchej masy, tym większe ryzyko.
Żywienie systemem TMR to mniejsze ryzyko kwasicy niż przy żywieniu tradycyjnym:
- TMR to mniejsza „szkodliwość” pasz treściwych,
- TMR to większa możliwość kontroli w dawce stosunku pasze objętościowe: pasze treściwe,
- TMR to „mniejsze” odpasy – krowy pobierają jednorazowo mniej paszy,
W żywieniu tradycyjnym jest większa możliwość wybierania (sortowania) pasz.
Czynnikiem wyjściowym jest jednak ilość pobranych NFC (głównie skrobi), która zależy z jednej strony od pobrania suchej masy, a z drugiej od zawartości i rodzaju NFC w 1 kg suchej masy. Zgodnie z tą zasadą im krowa pobiera więcej suchej masy, tym większe jest ryzyko SK. Z tego powodu największe ryzyko kwasicy występuje w okresie szczytu pobrania suchej masy, a więc w 2–3 miesiącu laktacji. Obrazuje to wykres 1.
