Najistotniejsze modyfikacje Planu Strategicznego WPR na lata 2023–2027

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przekazało 15 lipca 2022 r. do akceptacji Komisji Europejskiej projekt Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.

Plan ten został już uzgodniony z Komisją Europejską. Zawiera on zmiany wynikające z tych uzgodnień.

Najważniejsze zmiany:

• Dotyczące poszerzenia instrumentarium i budżetu w zakresie dobrostanu zwierząt:
  • Dodano interwencję: Inwestycje poprawiające dobrostan bydła i świń. Instrument wspierać ma m.in. wyposażenie gospodarstw w wybiegi, wyposażenie pastwisk, poprawę warunków cyrkulacji powietrza w budynkach inwentarskich z budżetem wysokości ponad 300 mln euro środków publicznych.
  • W zakresie ekoschematu Dobrostan zwierząt uzgodniono odejście od systemu wariantowego oraz dodanie nowych dotychczas niepremiowanych praktyk (np. zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 50%, utrzymanie na ściółce, dostęp do wybiegu, późniejsze odsadzenie młodych od matki, utrzymanie świń w cyklu zamkniętym). Ekoschemat Dobrostan zwierząt realizowany będzie w oparciu o system punktowy (1 pkt odpowiada ok. 100 zł). Budżet przeznaczony na wsparcie podwyższonego dobrostanu zwierząt w ramach ekoschematu zwiększono dwukrotnie (budżet wynosił będzie ok. 1,4 mld euro).
• W zakresie pozostałych ekoschematów:
  • wprowadzono ekoschemat Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, który obejmuje 8 praktyk, tj.:
    • ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt,
    • międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe,
    • opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem,
    • zróżnicowana struktura upraw,
    • wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji,
    • stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo,
    • uproszczone systemy uprawy,
    • wymieszanie słomy z glebą.
  • Ekoschemat Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi realizowany będzie w oparciu o system punktowy (1 pkt odpowiada ok. 100 zł).
  • Pozostałe ekoschematy obszarowe, tj.: Obszary z roślinami miododajnymi, Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin, Biologiczna ochrona upraw, Retencjonowanie wody na TUZ.
    • Te ekoschematy nie będą objęte systemem punktowym. Nadal stanowią oddzielne interwencje z zachowaniem dotychczasowych wymogów, wysokości wsparcia i powierzchni (produktów).
• Odstąpiono od wdrażania w ramach I filaru ekoschematu Rolnictwo ekologiczne. Środki alokowane w ramach budżetu Planu na ten ekoschemat zasiliły budżet ekoschematu Dobrostan zwierząt. Realizacja interwencji Rolnictwo ekologiczne w II filarze (z budżetem 905 mln euro), wymagała ograniczenia pierwotnych budżetów interwencji II filara.
• Odstąpiono od wprowadzenia ekoschematu Przeznaczenie 7% powierzchni GO w gospodarstwie na obszary nieprodukcyjne.
• W zakresie norm dobrej kultury rolnej (DKR/GAEC), które będą stosowane w Polsce.
  • GAEC 7, poza wymogiem dywersyfikacji upraw, został dodany wymóg zmianowania upraw corocznie na powierzchni 40% gruntów ornych oraz wymóg nieprowadzenia dłużej niż 3 lata takiej samej uprawy w plonie głównym na wszystkich gruntach ornych w gospodarstwie. Zmieniliśmy też definicję „uprawy”, gdzie na potrzeby zmianowania i dywersyfikacji zrezygnowano z rozróżnienia formy jarej i ozimej.
  • GAEC 6, dotyczącej powierzchni objętej okrywą ochronną gleby, uzgodniono z Komisją, że wymóg obowiązku utrzymania pod okrywą ochronną gleby w gospodarstwie w okresie jesienno-zimowym wynosił będzie 80% powierzchni gruntów ornych. Dodano również wymogi dotyczące okrywy glebowej w uprawach trwałych (w sadach owocowych).
  • GAEC 5 Zarządzanie orką, przyczyniające się do zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, w tym uwzględnianie nachylenia terenu – normą będą objęte grunty orne i uprawy trwałe (tj. sady – drzewa owocowe) położone na stokach o nachyleniu ≥14%.
• Nowa interwencja Rozwój współpracy producentów w ramach systemów jakości żywności (w miejsce interwencji Wsparcie uczestników unijnych i krajowych systemów jakości żywności, której realizacja nie była możliwa ze względu na ostateczne brzmienie przepisów unijnych).  Nowa interwencja kierunkuje wsparcie na rzecz rozwoju współpracy rolników uczestniczących w systemach jakości żywności (w tym systemu rolnictwa ekologicznego i systemu Chronionych Oznaczeń Geograficznych, Chronionych Nazw Pochodzenia oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności) oraz krajowych systemów jakości żywności. Celem interwencji jest wzmocnienie i rozwój współpracy w ramach systemów jakości żywności oraz rozwój produkcji i zapewnienie dostępności produktów wytwarzanych w ramach tych systemów na rynku.
• Zrezygnowano z finansowania w roku budżetowym 2029 r.(kampania naboru wniosków kontynuacyjnych 2028 r.) wydatków rolnośrodowiskowych ze środków Planu. Płatności za kampanię naboru wniosków kontynuacyjnych 2028 r. i 2029 r. dokonane zostaną z budżetu kolejnego planu strategicznego.
• Zrezygnowano z realizacji interwencji Rozwój usług rolnictwa precyzyjnego na rzecz ochrony środowiska i klimatu, a budżet tej interwencji zasilił interwencje Rolnictwo ekologiczne (przeniesioną z I filara),  przy utrzymaniu wsparcia na rzecz usług dla rolnictwa i leśnictwa w formie wsparcia zwrotnego.
• Zwiększono limit wydatków na środowisko w II filarze z poziomu 37,41% do 43,44%. Zwiększono ambicje w zakresie wsparcia powierzchniowego dla rolnictwa ekologicznego poprzez zmianę udziału użytków rolnych objętych wsparciem w ramach WPR – z 3,52% na 4,53% (tzn. z ok. 513 tys. ha na 659 tys. ha).

Pozostałe zmiany wynikające z negocjacji z Komisja Europejską:

• zmieniono zakres i podniesiono budżet interwencji Inwestycje w gospodarstwach rolnych w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej (usunięto małe elektrownie wodne, wprowadzono instalacje produkujące energię z promieniowania słonecznego);
• zrezygnowano z ograniczenia dotyczącego jednorazowej możliwości skorzystania przez rolnika z danej usługi doradczej w okresie realizacji Planu w interwencji Kompleksowe doradztwo rolnicze;
• doprecyzowano zakres wsparcia w interwencji Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu, co pozwoliło na inwestycyjne uzupełnienie praktyk realizowanych w ramach ekochematu w tym m.in. inwestycje w zakresie rolnictwa precyzyjnego, retencjonowania wody w gospodarstwie przy jednoczesnej rezygnacji z możliwości wspierania rozwiązań przeciwprzymrozkowych czy przeciwgradowych (za wyjątkiem siatek przeciwgradowych);
• ograniczono kwoty wsparcia interwencji Współpraca grup operacyjnych EPI. Wprowadzono preferencje dla projektów z budżetem do 350 tys. PLN. Maksymalne dofinansowanie nie może przekroczyć 2,5 mln PLN. Wsparcie przygotowawcze wyniesie maksymalnie 50 tys. PLN. Zmiany w tym zakresie pozwolą na realizację większej liczby małych praktycznych i innowacyjnych projektów;
• przeniesiono do II filaru interwencje (projektowane pierwotnie w ramach ekoschematów) dotyczące utrzymania zadrzewień śródpolnych oraz systemów rolno leśnych założonych w ramach inwestycji realizowanych z Planu.