Genetyczne podstawy doskonalenia bydła

Celem jaki przyświeca hodowcom bydła mlecznego jest uzyskanie jak najlepszych zwierząt pod względem zarówno użytkowości, zdrowotności jak i wyglądu. Ważne jest aby doskonalenie zwierząt odbywało się jednocześnie w dwóch kierunkach: genetycznym i środowiskowym. Rezygnacja z rozwoju któregokolwiek z tych kierunków może przyczynić się do tego, że nie uzyskamy spodziewanych efektów.  

Duński botanik i profesor fizjologii roślin Wilhelm Ludwig Johannsen przeprowadzając badania nad genetycznie identyczną fasolą odkrył, że istnieją różnice między jej strąkami narażonymi na odmienne warunki środowiskowe. Wskazanie, że różnice te wynikają z czynników zewnętrznych  doprowadziło go do rozwinięcia idei genotypu i fenotypu.

Genotypem określamy całość informacji genetycznej jaką posiada dany osobnik. Wszystkie stworzenia żywe charakteryzują się unikalnym genotypem. Genotyp jest swoistym rysopisem który ciało używa do wzrostu i rozwoju, zapisanym przy pomocy kodu genetycznego.

Z drugiej strony fenotyp to sposób, w jaki genotyp się ujawnia – wartość cechy. To zewnętrzny przejaw aktywności genów, który możemy dostrzec i opisać. Cechy te możemy podzielić na dwie podstawowe grupy – cechy jakościowe oraz ilościowe.

Cechy jakościowe są zwykle określane tylko przez jeden lub kilka genów i charakteryzują się słabą podatnością na wpływy środowiskowe. Przykładami takich cech u bydła są grupy krwi, umaszczenie, obecność – lub brak – rogów i wad, takich jak karłowatość.

Drugą grupę stanowią cechy ilościowe. Uwarunkowane są one przez wiele genów, a wpływ środowiska jest silniejszy niż na cechy jakościowe. Typowymi przykładami tego typu cech są masy, przyrosty oraz wszelkiego rodzaju wydajności.

Fenotyp zatem to obserwowalne cechy osobnika, określone przez wpływ środowiska i skład genetyczny. Wpływ środowiska to wpływ wszystkich czynników zewnętrznych takich jak jakość oraz ilość pożywienia, klimat, zagrożenie ze strony innych osobników, czy narażenie na stres.

 Fenotyp = genotyp + środowisko

Określony genotyp wskazuje potencjał, który może się ujawnić tylko w korzystnym środowisku. Tak więc z punktu widzenia hodowlanego ważnym elementem zainteresowania jest zatem nie sam fenotyp ale warunkujący go genotyp. Zastosowanie genetyki jest opłacalnym sposobem na doskonalenie zwierząt gospodarskich a technologia genomowa rewolucjonizuje selekcję bydła na całym świecie. Dzięki jej zastosowaniu znacznie zwiększył się postęp genetyczny w hodowli bydła, który może być realizowany na różnych ścieżkach. Jedną z nich jest selekcja genomowa jałówek. Hodowca chcący zgenotypować w swoim stadzie samice rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, powinien skontaktować się z odpowiednim doradcą do spraw hodowli. Hodowcy, którzy zamówią usługę genomowania samic mają zapewnione doradztwo, obejmujące interpretację wyników oraz pomoc w  praktycznym ich wykorzystaniu w pracach hodowlanych w stadzie.

W Laboratorium Genetyki Bydła Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, od początku jego działalności do chwili obecnej zrealizowano 26 sezonów genotypowania zwierząt. Łączna liczba samic poddanych analizie w laboratorium przekracza 24 000.