Ocena wartości hodowlanej z PFHBiPM

PFHBiPM udostępnia hodowcom wyniki oceny wartości hodowlanej za pomocą wielu narzędzi. Publikowane są wartości hodowlane dla poszczególnych cech oraz indeksy selekcyjne zależne od rasy zwierzęcia. Dostarczamy zarówno szczegółowe informacje o konkretnej sztuce jak i prezentujemy wyniki danej sztuki na tle stada lub krajowej populacji.

Część narzędzi to aplikacje internetowe, część ma formę zestawień. Zależnie od preferencji dotyczących sposobu wybierania zwierząt, analizowania wyników, a także od celu można wybrać najwygodniejszą formę.

Punktem wyjścia do analizy zwierząt ze swojego stada jest raport “RW Indeksy”. W pierwszej kolejności pozwala on na zorientowanie się jak stado wypada na tle innych stad. Dzięki temu można ocenić czy poziom genetyczny posiadanych krów mieści się w trendzie krajowej populacji czy może należałoby zintensyfikować prowadzone w stadzie prace hodowlane. Jeśli takie działania już zostały podjęte możemy monitorować wypracowywany postęp przez porównywanie wyników zwierząt z młodszych roczników z tymi urodzonymi wcześniej. Zakres wartości indeksów w stadzie stanowi także punkt odniesienia pozwalający na ocenę potencjału genetycznego poszczególnych zwierząt. Możemy zidentyfikować sztuki wyróżniające się i od nich pozyskiwać jałówki o większym potencjale. Możemy także rozpoznać te, które odstają od stada i warto wytypować je w pierwszej kolejności w przypadku sprzedaży materiału hodowlanego. Dzięki kolorom zastosowanym w raporcie możemy rozpoznać sztuki najlepsze pod kątem danego indeksu (20% zwierząt ma nadany kolor zielony) oraz te najsłabsze (20% zwierząt ma nadany kolor czerwony). Co warto sprawdzić? Przykładowo gdzie plasują się sztuki z zakupu.

Całościowe spojrzenie na stado pod względem wartości indeksów selekcyjnych umożliwia nam zakładka hodowla w programie SOL, a w niej zestaw analiz bazujących na wartościach hodowlanych. Dotyczą one zarówno posiadanych zwierząt jak i kierunku wynikającego ze zrealizowanych kojarzeń. Uzupełnione są graficznymi prezentacjami oraz wykresami, które ułatwiają monitorowanie efektów podejmowanych działań.

Zapoznanie się z wynikami poszczególnych sztuk jest możliwe dzięki interaktywnym kartom zwierząt dostępnym nie tylko w programie SOL, ale także na stronie www.cgen.pl. Wyniki są dostępne jedynie dla zwierząt, które mają oszacowane wartości hodowlane. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza jałówek, które oficjalne WH posiadają jedynie w przypadku oceny genomowej. Obliczane są także wartości indeksów rodowodowych, z tym że ich dokładność jest znacznie niższa od oszacowań dla zwierząt zgenotypowanych.

W przypadku genotypowania samic w Laboratorium Genetyki Bydła PFHBiPM uzyskuje się dostęp do dodatkowego narzędzia umożliwiającego analizę wyników wszystkich zgenotypowanych sztuk. Jest nim interaktywny panel o nazwie “podsumowanie genotypowania”, w którym można wyświetlać listy zwierząt po posortowaniu ich wg wybranego indeksu lub podindeksu z jednoczesnym uzyskaniem informacji o średniej i zakresach dla każdego z nich.

Inną wartą uwagi formę stanowią rankingi, w których można znaleźć najlepsze krowy i jałówki w kraju. Rankingi można generować według własnych kryteriów w  portalu cgen.pl/indeksy. Warto sprawdzić czy wśród najlepszych zwierząt znajdują się te z naszego stada. Jednocześnie wybitne zwierzęta stanowią punkt odniesienia pokazujący efekty jakie można uzyskać na skutek intensywnej selekcji i efektywnego prowadzenia kojarzeń. Hodowcy zasługują na uznanie za prowadzoną konsekwentnie pracę hodowlaną, a w przypadku jałówek za podejmowanie decyzji o genotypowaniu bo tylko sztuki z oficjalnymi wynikami OWH można znaleźć w rankingu.

Innym punktem odniesienia pozwalającym na ocenę zarówno stada jak i konkretnej sztuki są wykresy przygotowywanie po każdym sezonie oceny. Przedstawiają one zakresy wartości w każdej z 5-ciu klas, na które dzielimy populację krów oraz stada rasy PHF. Jest to narzędzie przydatne zarówno do oceny własnych zwierząt na tle krajowym, jak i potencjalnych kandydatek do zakupu. Z kolei wykres dla stad, do którego możemy przyrównać średnią wartość indeksu swoich krów jest zamieszczany na pierwszej stronie raportu “RW Indeksy”.

Wartości hodowlane a potencjał genetyczny

Wartości hodowlane wyrażają potencjał genetyczny zwierzęcia jaki może ono przekazać potomstwu w kontekście danej cechy. Jest ona szacowana w ramach systemu oceny wartości hodowlanej na podstawie informacji takich jak pomiary lub obserwacje cech (fenotyp), rodowód oraz genotyp.

Wartościom hodowlanym (WH) towarzyszy informacja o dokładności z jaką zostało wykonane dane oszacowanie. Zależy ona od struktury dostępnych danych, a także od odziedziczalności cechy dla jakiej WH została oszacowana. Ważne by zwracać uwagę na to jaką dokładność ma dana wartość hodowlana bo to może świadczyć o jej stabilności w czasie i powtarzalności wyniku w kolejnych sezonach oceny. Wskazuje jak bardzo oszacowany wynik jest wiarygodny.

Tak jak wartości hodowlane odnoszą się do poszczególnych cech, tak łączną wartość hodowlaną zwierzęcia wyraża indeks selekcyjny. Dlatego właśnie indeksy stanowią jedno z podstawowych narzędzi w hodowli bydła mlecznego, służąc do tworzenia rankingów i porównywania ze sobą wybranych osobników.

Indeksy selekcyjne stanowią połączenie istotnych w doskonaleniu cech. Jednak kierunki mogą się nieco od siebie różnić, gdyż hodowcy mają różne preferencje odnośnie celów hodowlanych. Przekłada się to na zróżnicowanie formuł indeksów i tak dla bydła rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej mamy do dyspozycji indeks Produkcja-Funkcjonalność (PF) i Indeks Ekonomiczny (IE). Każdy hodowca może wybrać, który z tych indeksów będzie stanowił podstawę jego decyzji hodowlanych związanych z selekcją zwierząt oraz doborem par do kojarzeń.

Podejmowanie skutecznych decyzji selekcyjnych, a także prowadzenie doborów indywidualnych, wymaga znajomości wartości hodowlanych utrzymywanych samic. Warto z nich korzystać już podczas wyboru buhaja przy pierwszym kryciu jałówki, a także w przypadku typowania zwierząt do sprzedaży. Wartości indeksów selekcyjnych umożliwiają  także weryfikację tego jak wypadają sztuki z zakupu na tle naszych własnych. Szybsze oszacowanie wartości hodowlanej przekłada się na realny zysk dla hodowcy.

Indeksy selekcyjne

Indeksy selekcyjne oraz wartości hodowlane dla poszczególnych cech są udostępniane hodowcom za pomocą wielu narzędzi, takich jak interaktywne karty zwierząt i serwis podsumowanie genotypowania na stronie www.cgen.pl, a także program SOL czy raport “RW Indeksy”.

Uzyskanie informacji o potencjale genetycznym jałówek jest możliwe dzięki genotypowaniu, które jest pierwszym krokiem na drodze do uzyskania oceny genomowej. Jednocześnie genotypowanie daje dostęp do wyników dotyczących szczególnych cech genetycznych, w tym informacji o bezrożności czy wariantach beta-kazeiny czyli tak zwanym mleku A2. Sprawdzenie kompletu informacji jest bardzo łatwe dzięki interaktywnemu narzędziu jakim jest podsumowanie genotypowania. Pozwala ono na szybkie utworzenie rankingu dla stada w oparciu o wartości z aktualnego sezonu oceny, a także na prześledzenie wyników poszczególnych sztuk.

W przypadku kiedy konieczne jest zwiększenie liczby jałówek dostępnych na remont stada lub celem staje się uzyskanie materiału hodowlanego na sprzedaż rozwiązaniem może być  stosowanie nasienia seksowanego. Sprawdzenie dostępności takiego nasienia możliwe jest dzięki odpowiednim filtrom zastosowanym w rankingu buhajów dostępnym na stronie www.cgen.pl/indeksy

Podstawą do uzyskania postępu hodowlanego w stadzie jest wybór buhajów, których nasienie będzie wykorzystywane w kryciu. Najlepsze buhaje można sprawdzić co sezon w zestawieniu “TopBuhaje”, a aktualne wyniki wszystkich ocenionych buhajów można sprawdzić we wspomnianych powyżej rankingach. Kluczowym etapem pozwalającym na wykorzystanie potencjału genetycznego w sposób adekwatny do tego jakie zwierzęta posiadamy w stadzie jest indywidualne planowanie doborów. Także w tym aspekcie możemy wesprzeć się narzędziami informatycznymi takimi jak DOKO, które w rękach doświadczonych doradców hodowlanych pozwala na optymalizację kojarzeń, z uwzględnieniem wartości hodowlanych, inbredu, szczególnych cech genetycznych oraz odpowiedniej liczby buhajów.

Nowa cecha, związana z doskonaleniem zdrowotności racic

Od kwietnia 2024 dostępne są wyniki dla nowej cechy - pierwszej związanej z doskonaleniem zdrowotności racic czyli odpornością na Dermatitis digitalis. Jest to schorzenie infekcyjne wywoływane przez bakterie rodzaju Treponema sp. Ocena wartości hodowlanej dla tej cechy jest prowadzona w oparciu o nowoczesną metodykę zwaną metodą jednostopniową. Pozwala ona na łączenie wszystkich dostępnych dla zwierzęcia źródeł informacji fenotypowej oraz wykorzystanie powiązań rodowodowych i genomowych pomiędzy zwierzętami. Przekłada się to na uzyskanie wyższej dokładności oszacowań nawet dla ceh niskoodziedziczalnych jakimi są cechy zdrowia.

Genetyka warunkuje potencjał zwierzęcia, którego ekspresja zależy od środowiska w jakim zwierzę funkcjonuje. Dlatego wykorzystanie w pełni tego potencjału jest możliwe dzięki zapewnieniu mu adekwatnych warunków utrzymania czy żywienia. Dodatkowo dzięki efektywnemu zarządzaniu możemy zniwelować ryzyko ujawnienia się uwarunkowanych genetycznie słabości. Przy niskiej odporności genetycznej na chorobę infekcyjną możemy ograniczyć ryzyko jej wystąpienia dbając o higienę, wykonując częstsze kąpieli racic, szybsze podejmowanie działań interwencyjnych i nie dopuszczając do nadwyrężenia odpornosci organizmu w szczególnie wrażliwych okresach.