Czym jest mocznik i jak powstaje?

Prekursorem mocznika jest powstający w żwaczu w wyniku rozkładu białka amoniak. Amoniak jest toksyczny dla organizmu krowy, wchłania się przez ścianę żwacza i wraz z krwią dociera do wątroby, gdzie jest metabolizowany do mocznika. Z wątroby wraz z krwią trafia również do gruczołu mlekowego. Ogromna większość mocznika usuwana jest z organizmu wraz z moczem.

W przypadku niedoboru energii lub nadmiaru białka pobranego wraz z pokarmem stężenie amoniaku w żwaczu gwałtownie wzrasta, a bakterie nie są w stanie go przetworzyć, co powoduje jego zwiększone przenikanie do krwi. Odzwierciedleniem tego stanu jest zawartość mocznika w mleku.

CO MA WPŁYW NA POZIOM MOCZNIKA W MLEKU?

Należy pamiętać, że poziom stężenia mocznika w mleku nie jest stały. Czynniki jakie mają na niego wpływ można podzielić na dwie grupy:

Czynniki żywieniowe:

• średnia zawartość białka ogólnego w dawce pokarmowej
• bilans białka i energii w żwaczu, przy czym musimy mówić nie tylko o bilansie czysto matematycznym, ale również o synchronizacji rozkładu białka i energii w czasie w komorze żwacza

Powodem niewłaściwego bilansu energetyczno- białkowego w żwaczu mogą być również:

• niezbilansowane zmiany w dawce pokarmowej - np. Hodowca skarmia kiszonki nie poddane jeszcze analizie
• sianokiszonki sporządzonej w balotach - w tym przypadku każda partia materiału może się znacząco różnić, nawet jeśli są to baloty z tego samego gatunku rośliny, pokosu czy areału
• sortowanie dawki (np. z powodu niewłaściwej struktury TMR-u, niewłaściwej wilgotności TMR-u, stresu cieplnego)

Czynniki poza żywieniowe:

• wiek zwierzęcia - zwykle wyższy poziom odnotowywany jest u zwierząt starszych,
• stadium laktacji - na początku laktacji koncentracja mocznika jest najczęściej niższa,
• wydajność mleka (im wyższa, tym więcej mocznika)
• predyspozycje genetyczne - niektóre krowy z natury mogą mieć podwyższony poziom mocznika – jest to cecha wysoko - odziedziczalna
• stan zdrowia
• wystąpienie rui (zwierzęta pobudzone, nadaktywne - pobierają mniej suchej masy dawki)
• niedostateczne pokrycie zapotrzebowania na wodę (zwłaszcza w okresie stresu cieplnego – mniej efektywne wydalanie mocznika wraz z moczem)

PRAWIDŁOWE WARTOŚCI MOCZNIKA

Ile mocznika powinno być w mleku? Na podstawie wielu ścisłych doświadczeń żywieniowych stwierdzono, że nawet przy zbilansowanym żywieniu energetyczno-białkowym w żwaczu, zawartość mocznika w mleku jest uzależniona od fazy laktacji. Dla „średniej krowy” o wydajności laktacyjnej około 8000 kg, powinna się ona zmieniać tak, jak na poniższej rycinie wskazuje gruba niebieska linia.

Zalecana zawartość mocznika w mleku krów jest uzależniona od fazy laktacji

Ocena średniej zawartości mocznika w mleku krów, w zależności od fazy laktacji:

GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI O MOCZNIKU??

Raport RW-1 zawiera informacje o średniej zawartości mocznika w grupach krów, wyróżnionych na podstawie fazy laktacji. Takie średnie mogą być sensownie użyte do oceny równowagi energetyczno-białkowej w żwaczach tych krów, pod warunkiem, że grupa jest dostatecznie liczna, a krowy wchodzące w jej skład są podobnie żywione.

Jeśli wspomniana średnia przekracza górną granicę normy, to znaczy, że zbyt wiele białka jest tracone w postaci amoniaku. Taka sytuacja zawsze powinna niepokoić Hodowcę, co najmniej z trzech przyczyn. Po pierwsze, tracąc azot białkowy w postaci amoniaku marnujemy pasze białkowe, dostarczane krowom. Pasze te są z reguły kosztowne – wspomnijmy choćby wysokobiałkową śrute sojową czy rzepakową. Po drugie, amoniak uciekający ze żwacza musi być przerabiany przez wątrobę na mocznik. Ten proces obciąża wątrobę oraz pochłania dużo energii, której wysokowydajna krowa mleczna nigdy nie ma w nadmiarze. Jeśli zużyje ją na przetwarzanie amoniaku do  mocznika, to zabraknie jej na produkcję mleka, czy funkcjonowanie układu odpornościowego. Po trzecie, mocznik krążący we krwi dociera do wszystkich tkanek i organów krowy, w tym także do organów rozrodczych. Udowodniono, że podwyższony poziom mocznika we krwi pogarsza wyniki rozrodu.

Dlatego w RW-1 przyjęto, że każde przekroczenie górnej normy zawartości mocznika w mleku krów uznajemy za niepokojące i sygnalizujemy hodowcy.

Jednakże oglądając wyniki mocznika w tabeli „Wyniki ostatniego próbnego doju” (ryc. 2) trzeba pamiętać o dwóch wcześniej poczynionych zastrzeżeniach. Ocena żywienia, oparta na pokazanej średniej jest wiarygodna, jeśli liczba krów w danej grupie (wskazana w kolumnie „krowy” wynosi co najmniej 10, a wszystkie krowy w tej fazie laktacji są podobnie żywione. Jeśli grupa nie jest odpowiednio liczna, to ocena przedstawiona w tabeli musi być traktowana ostrożnie. Podobnie, jeśli krowy będące w tej samej fazie laktacji są różnie żywione (np. znajdują się w różnych grupach żywieniowych) to uzyskana średnia może być myląca.

RW STADO dostarcza nie tylko informacji o aktualnym stanie stada, ale także o zmianach, jakie zachodziły w ostatnich miesiącach. Dotyczy to także średniego poziomu mocznika w mleku. Najwygodniej jest te zmiany śledzić na wykresie, który się znajduje na drugiej stronie raportu.

ZBYT WYSOKI POZIOM MOCZNIKA??

Podsumowując: Zawyżony poziom mocznika świadczy o tym, że krowy pobierajązbyt dużo pasz białkowych i nie są w stanie wykorzystać całego otrzymywanego białka na potrzeby bytowe oraz produkcję mleka. Co za tym idzie, część białka jest tracona bezpowrotnie. Dodatkowo obciążamy niepotrzebnie organizm zwierzęcia - utylizacja nadmiaru amoniaku, oprócz wzmożonej pracy wątroby, wymaga także określonej ilości energii. Nadmiar białka powoduje również realne straty finansowe - białko jest najdroższym ze składników pokarmowych, w większości pochodzi z zakupów zewnętrznych. W takiej sytuacjinależy zmniejszyć dawkębiałkowych pasz treściwych.

Są jednak sytuacje, kiedy zbilansowanie dawki pokarmowej jest wręcz niemożliwe np. kiedy krowy na wiosnę wychodzą na pastwisko. Pobierają wtedy ogromne ilości świeżej trawy (zawierającej dużo łatwo rozkładającego się białka), dlatego na początku sezonu pastwiskowego zawsze występują wysokie zawartości mocznika w mleku. Można to spróbować zrównoważyć poprzez podawanie przed wyjściem na pastwisko kiszonki z kukurydzy, bądź śrut zbożowych.

Jeśli oprócz nadmiaru białka w dawce występuje niedobór energii, wtedy mamy do czynienia z największymi stratami białka, a o takiej sytuacji alarmuje nas wysoki poziom mocznika idący w parze z niskim poziomem białka w mleku.

Istnieje wiele czynników wpływających na wartości mocznika. System żywienia, tj. całkowite mieszane racje żywnościowe (TMR) w porównaniu ze stadami karmionymi składnikami dawki oraz systemy karmienia krów mogą wpływać na poziom mocznika. Czas karmienia w stosunku do czasu dojenia; Wartości mocznika zwykle osiągają szczyt 4-5 godzin po karmieniu. Ponadto stada dojone 3x mają zwykle wyższe wartości MUN niż stada dojone 2x. Wartość z porannego doju jest zwykle niższa niż próbki z doju wieczornego pobrane z tego samego stada.

 Porównując wartości mocznika w stadzie między miesiącami, należy uwzględnić różnice w czasie pobierania próbek.

W miarę spożywania nadmiaru białka lub białka degradowalnego w żwaczu, mocznik może wzrosnąć. Kluczowym czynnikiem jest zapewnienie odpowiedniej ilości węglowodanów dostępnych w żwaczu, aby zapewnić energię mikroorganizmom żwacza w celu przekształcenia amoniaku w białko mikrobiologiczne. Od miesiąca lipca z powodu braku w dawkach kiszonki z kukurydzy i skarmiania traw z większą zawartością ligniny wyniki zawartości mocznika w mleku są znaczne podwyższone. Wiąże się z tym zauważalny w RW spadek produkcji mleka i mniejszą zawartość białka w mleku

Niektóre zmiany w żywieniu i zarządzaniu, które mogą prowadzić do wyższych wartości mocznika:

• skarmianie zielonki kukurydzianej w przypadku braku kiszonki z kukurydzy, bądź skarmianie kiszonki w której nie zakończyła się jeszcze fermentacja, skrobia z takich pasz może mieć niższy poziom lub może być mniej dostępna dla bakterii żwaczowych
• krowy wypasane na pastwiskach ze świeżym odrostem mogą zwiększyć spożycie całkowitego i degradowalnego białka
• skarmianie kiszonek z traw, roślin motylkowych bez uprzedniego sprawdzenia składu pokarmowego w laboratorium paszowym – brak możliwości precyzyjnego bilansu dawki pokarmowej
• niewłaściwe rozdrobnienie ziarna zbóż w dawce, w przypadku zbyt dużej granulacji, rozkład skrobi zwalnia co nie do końca może pokrywać zapotrzebowanie na energię w przypadku podaży szybko rozkładalnego białka
• nieprawidłowe stosowanie mocznika w dawce pokarmowej (skrajnie niebezpieczne – złe praktyki w tym przypadku mogą skutkować nawet zgonem zwierząt!!!)
• niedobór wody (zwłaszcza w okresie stresu cieplnego)  – bardzo często wydajność instalacji wodnej czy ilość poideł jest niewystarczająca, krowa nie pokrywa zwiększonego zapotrzebowania na wodę, oddaje mniej moczu co pogarsza retencje mocznika z organizmu – koncentracja tego składnika w mleku będzie wtedy wyższa
• nieprawidłowa struktura TMR-u czy wilgotność TMR-u ułatwia zwierzętom selekcję pokarmu na stole paszowym, krowy pobierają więcej cząstek drobnych, którymi z reguły są pasze treściwe (w tym również śruty białkowe) zaburza to prawidłowy bilans dawki pokarmowej i może powodować nieprawidłową wartość mocznika w mleku
• wprowadzanie kolejnych komponentów białkowych do dawki bez wcześniej korekty dawki pokarmowej
• skarmianie pasz białkowych niewiadomego pochodzenia

POSTAW NA ŻYWIENIE!!

Porozmawiaj z naszym niezależnym doradcą żywieniowym o lepszych sposobach zrównoważenia zarówno frakcji białkowych, jak i węglowodanów w dawce, aby poprawić fermentację żwacza i równowagę składników odżywczych. Doradca przeprowadzi z Tobą wywiad i zaleci odpowiednie działania.

Jesteśmy do Twojej dyspozycji:

https://pfhb.pl/doradztwo/doradztwo-zywieniowe