Warsztaty wdrożeniowe „Ocena statusu zagrożenia ras rodzimych”

W dniu 12 grudnia 2019 roku w Instytucie Zootechniki PIB w Balicach odbyły się warsztaty wdrożeniowe pt. „Ocena statusu zagrożenia ras rodzimych” w ramach projektu „Kierunki wykorzystania oraz ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w warunkach zrównoważonego rozwoju” programu BIOSTRATEG.

W warsztatach uczestniczyli hodowcy zainteresowani problematyką ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich, przedstawiciele ministerstwa rolnictwa, świata nauki, a także pracownicy PFHBiPM uczestniczący w pracach grupy roboczej ds. ochrony zasobów genetycznych bydła.

Projekt BIOSTRATEG realizowany był przez Instytut wraz z konsorcjantami i miał przebieg dwuosiowy, której pierwszą oś stanowiły badania związane przede wszystkim z ochroną bioróżnorodności ex situ w postaci:

• wykorzystania innowacyjnych i wysokowydajnych technik analizy genomu, ochrony bioróżnorodności oraz identyfikacji podłoża genetycznego istotnych cech funkcjonalnych i produkcyjnych ras zachowawczych;

• wykorzystanie osiągnięć genetyki molekularnej w diagnostyce i eliminacji zwierząt obarczonych chorobami o podłożu genetycznym, opracowanie nowych metod konserwacji oraz kryteriów selekcji dawców izolowanego materiału genetycznego do wykorzystania w programach zachowania bioróżnorodności zwierząt.

Natomiast badania w ramach drugiej osi projektu dotyczyły zagadnień związanych z praktycznym wykorzystaniem potencjału produkcyjnego zwierząt ras zachowawczych in-situ:

• charakterystyka potencjału ekonomicznego chowu zwierząt ras zachowawczych w gospodarstwach rodzinnych i ich interakcje rynkowe w warunkach zrównoważonego rolnictwa;
• wykorzystanie rodzimych ras zwierząt użytkowanych w tradycyjnych systemach chowu w gospodarstwach niskonakładowych do pozyskiwania wysokiej jakości produktów lokalnych;
• wykorzystanie zwierząt gospodarskich ras lokalnych w ochronie i właściwym zagospodarowaniu siedlisk cennych przyrodniczo;
• implementacja metod rozwoju i ochrony bioróżnorodności opracowanych w ramach obu osi.

Warsztaty otworzył Pan Profesor dr. hab. Jędrzej Krupiński przedstawiając ogólne uwarunkowania ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce. Przypomniał, że w naszym kraju ochroną objętych jest 83 populacje (łącznie z pszczołami) w tym 4 rasy bydła. Zasygnalizował również zmiany zachodzące w myśleniu UE dotyczące ekologii, również w kontekście programu „Zielony Ład”. Szerzej, aspekty dotyczące uwarunkowań prawnych i koncepcji dotyczących ochrony i zachowania bioróżnorodności na świecie przedstawiła Pani Profesor dr. hab. Elżbieta Martyniuk w wykładzie „Działania i inicjatywy międzynarodowe na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwierząt”. Konkluzją wystąpienia była idea aby zasoby genetyczne nie stanowiły „skansenu” hodowli zwierząt a umożliwiły w pełni wykorzystanie potencjału ras rodzimych w warunkach zrównoważonego rozwoju. Kolejne dwa wystąpienia dotyczyły już ściśle wyników projektu BIOSTRATEG. Niezwykle ciekawy wykład „Ocena zmienności genetycznej polskich ras rodzimych w oparciu o wielkoskalowe badania genetyczne” przedstawił Pan dr hab. Artur Gurgul. Przypomniał, że na zmienność fenotypową ma wpływ zmienność genetyczna wraz ze zmiennością środowiska. Uzmysłowił z jakim problemem zazwyczaj muszą zmierzyć się populacje chronione. Jest to tzw. „wąskie gardło populacji” wynikające z niewielkiej ilości osobników, które stają się źródłem zmienności w całej populacji. Przeprowadzone w ramach projektu badania dotyczące stopnia zróżnicowania genetycznego populacji zwierząt gospodarskich zarówno ras chronionych i nie objętych ochroną miały na celu określenie stopnia ich zróżnicowania genetycznego. Badania wykonano w oparciu o metody genomiki populacji z zastosowaniem tzw. ciągów homozygotyczności. Wśród ras bydła największą zmiennością genetyczną charakteryzowała się rasa polska czerwona, posiada ona również najlepszą efektywną wielkość populacji. Obliczony inbred genomowy wykazał dobry poziom zinbredowania bydła w Polsce o wartości rzędu 5-6%. Kolejnym prezentującym była Pani dr inż. Grażyna Polak, która przedstawiła wykład pt. „Ocena statusu zagrożenia ras rodzimych objętych programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt”. Prelegentka przybliżyła słuchaczom dotychczasowe formy obliczeń stosowanych  do  oceny stopnia zagrożenia ras chronionych. Zaprezentowała także propozycję modelu do szacowania statusu zagrożenia rasy bazującego na czynnikach mierzalnych - liczbie samic i efektywnej wielkości populacji oraz subiektywnym 6 elementowym czynniku wchodzącym w skład oceny statusu zagrożenia. Z uwagi na elastyczną formę algorytmu i łatwe dostosowanie do aktualnych warunków  poprzez modyfikacje części subiektywnej wydaje się on spełniać oczekiwania beneficjentów programów zachowawczych w Polsce.

Po przedstawieniu prezentacji rozpoczęto dyskusję, którą cechował wysoki poziom merytoryczny co potwierdza, że tego typu wielostronne spotkania są ważne dla hodowców.