Krowa nie bodzie – czyli kilka słów o bezpiecznej hodowli | cz. 2.

W naszym cyklu przechodzimy do ważnego i obszernego tematu związanego z zagrożeniami o charakterze chemicznym. Zostanie on podzielony na trzy odrębne zagadnienia:

1. Pyły;
2. Pestycydy;
3. Odory.

W dzisiejszym dniu zajmiemy się pyłami. Aby dobrze rozpoznać temat konieczne jest sprecyzowanie co to są „pyły”? Pyłem nazywamy drobne cząstki ciała stałego, które odrywają się od całości i przez pewien czas pozostają zawieszone w powietrzu.

Pyły emitowane w gospodarstwach charakteryzują się różnymi własnościami, wynikającymi z ich budowy jak i procesu, podczas którego powstały.

W ogólnie określonym przemyśle rolniczym pyły powstają najczęściej podczas takich procesów jak mielenie, szlifowanie, kruszenie, bronowanie, młócenie, cięcie drewna, siew, nawożenie, przesypywanie nawozów lub innych sypkich substancji.

Ważnym zagadnieniem w obszarze zapylenia jest zjawisko tzw. pylenia wtórnego. Powstające z pyłów zalegających powierzchnie maszyn i urządzeń, konstrukcji, mebli i podłogi. Dlatego tak ważne jest, aby w pomieszczeniach, w których występuje zapylenie, systematycznie usuwać zgromadzony nadmiaru pyłu z ww. miejsc. To istotnie wpływa na zmniejszenie zapylenia.

Jeżeli mówimy o najgroźniejszych substancjach występujących w pyłach trzeba wspomnieć o związkach krzemu. Działanie pyłów zawierających te związki ma charakter przewlekły. Niestety skutki działania występują zwykle po wielu latach w postaci stanów zapalnych dróg oddechowych, a nawet nowotworów.

Szczególne miejsce na liście najniebezpieczniejszych pyłów zawierającym związki krzemu jest pył azbestu. Nie tylko wspomniany pył azbestu jest niebezpieczny. Z pozoru niegroźne i neutralne dla człowieka pyły mogą być bardzo niebezpieczne. Należy w tym miejscu wspomnieć o pyle drzewnym , otrzymywanym  podczas cięcia bądź szlifowania drewna. Mogą one być przyczyną wielu poważnych chorób układu oddechowego.

Szczególne miejsce w gronie niebezpiecznych dla organizmu człowieka pyłów są pyły toksyczne. Konsekwencją działania ich na człowieka są nie tylko ww. choroby układu oddechowego, ale również mogą bezpośrednio prowadzić do zatruć całego organizmu człowieka. Do pyłów takich zaliczane są przede wszystkim pyły powstające z nawozów sztucznych podczas ich przygotowywania, przesypywania oraz rozsiewania, a także pyły zawierające wapno. Jeżeli chodzi o tego rodzaju pyły konieczne jest zwrócenie uwagi na jeszcze jedno zagrożenie z ich strony. W zależności od składu chemicznego preparatu nawozowego może on być źródłem samozapłonu. Dlatego nie należy przechowywać większych ilości nawozów w pobliżu słomy, siana, a także smarów czy rozpuszczalników.

Biorąc więc pod uwagę skutki, jakie może za sobą pociągnąć narażenie organizmu człowieka na różnego rodzaju pyły, należy stosować odpowiednio dobrane środki ochrony układu oddechowego.

Skuteczne obniżenie poziomu narażenia  na działanie pyłu w gospodarstwie można uzyskać z jednej strony przez ograniczenie ilości pyłu przedostającej się w okolice strefy oddechowej, z drugiej przez odizolowanie człowieka od nadmiernie zapylonego otoczenia. „Wykorzystuje się do tych celów różne rozwiązania: techniczne, technologiczne czy organizacyjne. Profilaktyka techniczna jest realizowana na trzy sposoby:

1. usuwanie pyłu bezpośrednio w miejscu powstawania i z przestrzeni ogólnej (agregaty filtracyjno-wentylacyjne złożone z przenośnej ssawy połączonej z wentylatorem przez element oczyszczający z pyłu zasysane powietrze – przy rozdrabniaczach ziarna, urządzeniach do czyszczenia i mieszania pasz, przy sortownikach warzyw, młocarniach, pilarkach do drewna, w strefie przeładunku materiałów sypkich; odkurzacze – usuwające pył osiadły będący źródłem pylenia wtórnego; systemy wentylacji ogólnej grawitacyjnej lub mechanicznej wymuszonej);
2. izolowanie źródeł pyłu od człowieka (urządzenia zhermetyzowane z instalacją miejscowej wentylacji wywiewnej);
3. izolowanie pracującego rolnika od zapylonej strefy (kabina pyłoszczelna, klimatyzowana z nawiewem świeżego filtrowanego powietrza, sprzęt ochrony indywidualnej – półmaski, maski, sprzęt oczyszczający filtrujący z wymuszonym lub wspomaganym przepływem powietrza, zasilany bateryjnie, wychwytujący respirabilne frakcje pyłu, dający komfort swobodnego oddychania w czasie pracy czystym powietrzem - wskazany zwłaszcza w obecności pyłów drobnoziarnistych zawierających duże ilości drobnoustrojów).

Profilaktyka technologiczna to przede wszystkim wprowadzanie:

1. granulatów w miejsce materiałów pylistych (pasze, nawozy mineralne),
2. linii technologicznych (zasyp paszy z silosa bezpośrednio do koryt zwierząt w pomieszczeniach inwentarskich),
3.  transportu pneumatycznego i zdalnie sterowanych przenośników taśmowych (przechowywanie i przeładunki zbóż i pasz objętościowych),
4. właściwego przechowywania pasz – sporządzanie sianokiszonki przez owijanie bel – wykonanych prasą zwijającą – specjalną folią zabezpieczającą materiał przed dostępem powietrza, wilgoci i światła, co eliminuje emisję pyłu podczas karmienia zwierząt tak przygotowaną paszą; hermetyczne silosy do przechowywania pasz w atmosferze CO₂ zapewniające zmniejszenie pylenia i zawartości drobnoustrojów.”[1]

[1] Klasyfikacja typowych prac rolniczych według narażenia rolnika na działanie pyłu – zalecenia profilaktyczne – dr n. techn. Anna Małocznik Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki